Hac yolculuğu metinleri bağlamında 17. yüzyıl halk Osmanlıcası
17th century public Ottoman language in context of pilgrimage
Abstract
17. yüzyıla ait olduğunu düşündüğümüz Menâsikü'l-Hacc ile Menâzil-i Hacc adlı eserler anonim eserlerdir. Osmanlı döneminde hac menâsikleri (yöntemleri) ile hac yolunda bulunan menzilleri (konakları) açıklamaya çalışan önemli eserlerdendir. İslâm dininin en zor şartı olan hac şartı nedeniyle, Osmanlı Devleti bu şartı yerine getirmek için kullanılan yöntemleri ve kendi coğrafyası içinde bulunan hac yolundaki menzilleri hacı adaylarına kolayca açıklayan ve herkes tarafından anlaşılan eserler yazılmasını teşvik etmiş; bu da bu tür eserlerin ortaya çıkma nedeni olmuştur.Eski Anadolu Türkçesi dönemi ile Osmanlı Türkçesi dönemi arasında bir geçiş dönemi olan 17. yüzyıl, bu iki dönemin de dil özelliklerini taşımaktadır. Elimizdeki bu eserleri fonetik ve morfolojik bakımlardan inceleyerek 17. yüzyıl Osmanlı Türkçesinin dil özelliklerini taşıdıklarını göstermeye de çalıştık.17. yüzyılda yazılan birçok eserlerin yazarları, eserlerinin yazma amaçlarına göre ya ağır bir dil kullanarak kendi dil ustalıklarını gösterirler, ya da eserlerinin içerdiği bilgilerin herkes tarafından anlaşılması için kolay bir dil kullanarak bunu gerçekleştirmeye çalışırlardı; tezimize konu olan eserler de bu sade ve kolay dilli eserlerdendir; dolayısıyla çalışmamızda bu eserlerin Halk Osmanlıcasıyla yazılan birer halk eseri olduklarını göstermeye çalıştık.Bu çalışmamız bir giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde hac menâsiklerinden ve menzillerinden kısaca bahsederek, incelediğimiz eserleri tanıtmaya çalıştık. Birinci bölümde 17. yüzyılda Türkiye Türkçesi ile ilgili kısaca bahsettik; sonra da imlâ, ses ve şekil ile ilgili genel bir dil incelemesi yaparak Halk Osmanlıcası özelliği gösteren örnekleri ortaya koymaya çalıştık. İkinci bölümde incelenen eserlerin transkripsiyonlu metinlerini verdik. Üçüncü bölümde ise bir ekler indeksi oluşturduk. Sonuç, kaynakça ve tıpkıbasım ile çalışmamıza son noktayı koyduk. Anahtar Sözcükler: Hac Menzilleri, Hac Menâsikleri, Halk Osmanlıcası.
